تغذیه و غذای مرغ
اشکال مختلف دان مرغ
اغلب جیرههای مرغ به سه شکل آردی (مش)، کرامبل و حبه (پلت) مصرف میشوند.
شکل آردی (مش): باید ابتدا مواد اولیه غذای جیرۀ مرغ را که بهصورت دانههای درشت هستند، آسیاب
ً کنید تا کامال آردی شوند. مرغ عالقهای به جیرههایی که از ذرات بسیار ریز تشکیل شده باشد ندارند؛ زیرا
اینگونه مواد چسبناک هستند. در شکل آردی میزان مصرف غذای مرغ افزایش مییابد. در اینجا توجه شما را به این نکته جلب میکنیم، که اندازۀ ذرات جیرۀ آردی در مصرف آب آشامیدنی مؤثر است؛ هرچه ترکیب جیرۀ آردی درشتتر باشد، میزان مصرف آب آشامیدنی کمتر میشود.
شکل حبه (پلت): مواد خوراکی به وسیله آسیاب ابتدا آرد و سپس با هم مخلوط میشود و با کمک بخار آب داغ مرطوب شده و با فشار از دستگاه سرد میشود و درنهایت پلتزن عبور کرده، مجددا به صورت استوانههای کوچک در اندازه های مختلف شکل میگیرد. با مصرف غذای پلت، مرغ قدرت انتخاب قسمتهای مشخصی از جیرۀ غذایی را از دست میدهند و باید غذا را بهطور کامل مصرف کنند.
شکل کرامبل: حد وسط غذای آردی و پلت است. اگر پلتهای درشت به وسیلۀ غلتکهای مخصوص ُخرد شوند محصولی بین دان آردی و پلت حاصل میشود که به آن کرامبل گفته میشود. معمولا کرامبل را میتوان از یکروزگی در تغذیه طیور استفاده کرد.
استفاده از کرامبل در تغذیه باعث افزایش زمان مصرف دان توسط جوجههای جوان میشود و از بروز عارضه کانیبالیسم (همدیگرخواری) جلوگیری خواهد کرد.
مواد مورد استفاده در جیرۀ مرغ
آیا تا به حال فکر کردهاید که اقالم مورد استفاده در غذای جوجهها شامل چه موادی هستند. آیا میزان مصرف آنها را در کل دوره میدانید؟ چگونه میتوان ماده خوراکی با کیفیت برای جیره مرغ تهیه کرد؟ به منظور تأمین نیازهای غذایی مرغ در ترکیب هر جیره، مواد غذایی مختلفی استفاده میشود. پس از انتخاب مواد اولیه، این مواد باید طبق فرمول و به نسبتی که تعیین گردیده است، با هم مخلوط شوند. امروزه از تعداد کمی مواد خوراکی در جیره استفاده میشود.
از قدیم ذرت و کنجاله سویا مواد خوراکی اصلی جیره طیور محسوب میشده است و با هم حدود ۸۰ ـ ۷۰ درصد جیره را تشکیل میدهند. گندم و محصوالت فرعی آن نظیر سبوس گندم به همراه تریتیکاله، دیگر غالت اصلی جیره هستند و اغلب جیرهها حاوی مکمل چربی با منشأ حیوانی یا گیاهی میباشند. استفاده از سایر مواد خوراکی در جیره بسته به میزان دسترسی به آنها در هر منطقه متفاوت است.
اجزای اساسی جیره مرغ
- کربوهیدراتها: غلات (ذرت، گندم، جو و …) و برخی مواد دیگر غنی از کربوهیدراتها از این جملهاند. منابع کربوهیدرات بزرگترین بخش جیره را تشکیل میدهند.
- چربیها: معمولا در جیرههایی که بخواهند غنی از انرژی باشند از چربی ها استفاده میکنند.
- پروتئین گیاهی: شامل کنجالههای حاصل از سویا، تخم پنبه، بادامزمینی و موادی از این قبیل هستند. بعد از غالت، این مواد بخش بزرگ جیره را تشکیل میدهند.
- پروتئین حیوانی: این گروه شامل پودر گوشت، پودر استخوان، پودر ماهی، مازاد کشتارگاه طیور و موادی از این قبیل است.
- ضایعات کارخانه آردسازی: این مواد ضایعاتی هستند که هنگام آسیابشدن گندم، برنج، ذرت و دیگر غالت به دست میآید.
- گیاهان سبز: شامل گیاهان سبز خشکشده از قبیل پودر یونجه خشک شده و … هستند.
- مکملهای اسیدآمینه: اغلب مخلوطهای حاصل از ترکیب مواد اولیه غذایی طبیعی از نظر یک یا چند اسیدآمینه کمبود دارند. این کمبود را معمولا با افزودن مکملهای اسیدآمینه به جیره برطرف میکنند.
- مکمل ویتامینه: مکملهای ویتامینی بهصورت کنسانتره در جیره استفاده میشوند.
- مکمل مواد معدنی: ممکن است مخلوطهای حاصل از ترکیب مواد اولیه غذایی طبیعی از نظر یک یا چند ماده معدنی کمبود داشته باشند. این کمبود را معمولا با افزودن مکملهای معدنی به جیره برطرف میکنند.
- آنتی اکسیدانها: به منظور جلوگیری از تخریب و از بین رفتن مواد مغذی، آنتیاکسیدانها را به ترکیب جیره میافزایند.
در ادامه با برخی از مواد خوراکی رایج در تغذیه مرغ، میزان مصرف و محدودیت آنها آشنا خواهید شد.
منابع تأمین کنندە انرژی در جیرههای مرغ
ذرت
ذرت اصلیترین غله استفاده شده در جیرۀ مرغ است. میزان انرژی ذرت بسیار بالاست (۳۴۰۰ـ۳۳۰۰ کیلوکالری) و معمولا به تنهایی بزرگترین منبع انرژی جیره محسوب میشوند. دلیل اصلی این انتخاب اقتصادی بودن و قابلیت هضم بالای آن است. مقدار پروتئین ذرت ۹ درصد و قابلیت هضم پروتئین آن ۸۰ـ۷۵ درصد است. ذرت دارای نشاسته زیاد، الیاف خام کم و خوشخوراک است. ذرت حاوی رنگدانه گزانتوفیل است که وجود آن برای زردی رنگ پا، پوست، نوک مرغها و زرده تخم مرغ الزم میباشد. اگر از ذرت به مقدار زیاد و برای مدت طوالنی در جیره استفاده شود، به دلیل گزانتوفیل موجود در آن الشه مرغ زرد میشود.
گلوتن ذرت
گلوتن ذرت پروتئینی آبگیری شده به صورت پودر و به رنگ نارنجی یا طالیی روشن است که پس از جدا کردن نشاسته از ذرت به دست میآید. از نظر غلظت ویتامین، مواد معدنی و پروتئین (۶۲ درصد) بسیار بالا است و یکی از بهترین منابع پروتئینی مناسب جهت افزودن به خوراک طیور میباشد. از نظر قابلیت هضم بسیار باال و انرژی متابولیسمی آن بیشتر از ذرت است و به عنوان یک منبع عالی کاروتن و گزانتوفیل (رنگ دانه طبیعی) میتواند در رنگ گوشت طیور و زرده تخم مرغ مؤثر باشد. گلوتن ذرت از نظر اسیدهای آمینه متیونین و سیستین غنی است.
مایلو (ذرت خوشهای)
میزان انرژی مایلو از ذرت کمتر، ولی از جو و گندم بیشتر است. پروتئین مایلو از پروتئین ذرت بیشتر ولی چربی آن کمتر است. مایلو باید هنگام مصرف کاملا خرد شود، در غیر این صورت قابلیت هضم آن به میزان قابل توجهی کاهش مییابد. محدودیت مصرف مایلو در جیرە طیور، به دلیل وجود تانن است که قابلیت هضم پروتئین را کاهش
میدهد.
گندم
گندم یکی دیگر از غالت است که تقریبا ۳۱۰۰ کیلوکالری انرژی و ۱۲ درصد پروتئین دارد. در گندمهای سخت پروتئین بیشتری به همراه نشاسته وجود دارد و اصولا ارزش غذایی گندم به نرمی و سختی آن بستگی دارد. گندم حاوی پروتئین بیشتری نسبت به ذرت میباشد و انرژی آن هم اندکی از ذرت کمتر است، اما استفاده بیش از ۳۰ درصد آن بدون آنزیم مناسب در جیره، مشکلاتی را برای پرندگان جوان به وجود میآورد.
گندمهای آسیاب شده به صورت خیلی نرم باعث چسبندگی نوک جوجه های جوان میشود. پروتئینهای گندم خاصیت چسبندگی دارند؛ بنابراین به نوک و مقعد پرنده میچسبند. چسبندگی شدید نوک سبب کاهش مصرف خوراک، افزایش مقدار خوراک در آبخوریها و فراهم شدن محیط مناسب در دهان برای رشد باکتریها و قارچها میشود که این مشکل با آسیاب کردن درشت دانههای گندم برطرف میشود.
جو
جو دانهای پرانرژی و میزان پروتئین آن در حد متوسط است. بتاگلوکانها عامل محدود کنندە تغذیه جو هستند که باعث چسبندگی مدفوع در طیور و مرطوب شدن بستر میگردند، بنابراین در هنگام استفاده از آن باید آنزیم بتاگلوکاناز را به جیره افزود.
سبوس گندم
این فرآورده محصول فرعی تولید آرد گندم است. میزان فسفر و منیزیوم آن بالا؛ اما حاوی مقدار کمی کلسیم است. منبع فقیری از انرژی در تغذیه طیور است و مقدار پروتئین آن ۷/۱۵ درصد است. در طیور به سبب محدود بودن قابلیت جذب مواد فیبری موجود در آن باید به میزان محدودی استفاده شود. جیرههای حاوی سبوس زیاد به رطوبت فضولات میافزاید.
نقش چربی در تغذیە مرغ
چربیها و روغنها در جیرۀ غذایى مرغ، ضمن تأمین انرژى خوراک، در بهبود
ترکیب اجزاى لاشه مرغ، نقش مؤثری دارند. از چربیهای سفت حیوانی، پیه گاو و دنبه قابل ذکرند و از
روغنهای گیاهی از روغن سویا، روغن ذرت و سایر روغنهایی که از دانههای روغنی به دست میآیند میتوان
استفاده کرد. اگر از چربی در جیرۀ مرغ استفاده میشود افزودن آنت یاکسیدانها در جیره ضروری است و باید
در مدت کوتاهی جیره را به مصرف رساند.
برخی از مزایای افزودن روغن به خوراک مرغ:
- افزایش رشد
- کاهش مصرف خوراک
- کاهش گرد و غبار حاصل از خوراک
- افزایش خوشخوراکی جیره
- افزایش قابلیت هضم خوراک
- افزایش جذب ویتامینهای محلول در چربی
منابع تأمین کنندە پروتئین در جیرههای مرغ
کنجاله سویا
کنجاله سویا، پس از عملیات روغنگیری از دانه سویا، در کارخانههای روغنکشی
به دست میآید. دارای ۲۵۵۰ کیلوکالری انرژی و ۴۴ تا ۴۸ درصد پروتئین است. کنجاله سویا از بهترین و متداولترین موادی است که برای تأمین پروتئین خوراک استفاده میشود. حداکثر مصرف آن در جیره طیور ۳۰ درصد است.
کنجاله تخم پنبه
از کنجالە تخم پنبه به علت داشتن ماده سمیگوسیپول در جیرە مرغ به طور محدود استفاده میشود؛ زیرا در سفیده و زرده تخم مرغ ایجاد رنگ میکند. به هنگام استفاده از کنجالە تخم پنبه در جیره، رنگ زرده به صورت لکههای سبز تا سیاه، بسته به مدت زمان انبارداری تغییر خواهد کرد. میزان مصرف آن براساس مقدار گوسیپول موجود در آن تعیین میشود و حداکثر مصرف آن در جیره طیور ۱۰ درصد است.
هنگام استفاده از تخم پنبه در جیرە مرغ از سولفات آهن به نسبت ۱ به ۱ استفاده کنید؛ زیرا ترکیبات
آهندار با گوسیپول ترکیب میشوند و آن را از دسترس دستگاه گوارش مرغ خارج میسازند.
کنجاله آفتابگردان
فراوردهای باقیمانده از روغنکشی دانە آفتابگردان، کنجالە آفتابگردان است. کنجاله آفتابگردان یکی دیگر از موادی است که برای تأمین پروتئین جیره از آن استفاده میشود. میزان انرژی آن ۱۹۰۰ و پروتئین آن از ۲۸ تا ۴۰ درصد متغیر است. کمبود اسیدآمینه لیزین مهمترین عامل محدودکننده در تغذیه آن به شمار میرود. کنجاله آفتابگردان دارای مقدار زیادی پکتین است و در هنگام استفاده حتما باید یک مولتی آنزیم حاوی پکتیناز به آن اضافه شود. بدون آنزیم میتوان مقدار کمی از آن را در جیره جایگزین کنجاله سویا کرد. مثلا به جای ۲۰ درصد کنجاله سویایی که در جیره آغازین موجود است، ۱۵درصد کنجاله سویا و ۵ درصد کنجاله آفتابگردان قرار دهیم. به طور خالصه میتوان در جیره آغازین تا ۲۵ درصد و در جیره پایانی تا ۴۰ درصد کنجاله سویای موجود را با کنجاله آفتابگردان جایگزین کرد.
پودر گوشت
پودر گوشت یکی از محصولات کشتارگاهی است و در حدود ۵۵ درصد پروتئین خام دارد. میزان متیونین، سیستئین و تریپتوفان آن کم و لیزین بالاست. میزان انرژی پودر گوشت به میزان چربی موجود در آن بستگی دارد. وجود یک آنتیاکسیدان در پودر گوشت برای جلوگیری از فساد آن اهمیت دارد. میزان مصرف پودر گوشت به طور متوسط ۵ تا ۷ درصد و حداکثر ۱۰ درصد است.
پودر ماهی
پودر ماهی داخلی حدود ۶۰ درصد پروتئین دارد. ترکیب اسیدآمینهها و قابلیت هضم آنها بسیار بالا است. به خاطر بو و مزهای که در گوشت و تخم مرغ ایجاد میکند مصرف آن با محدودیت همراه
است و حداکثر ۵ درصد در جیره استفاده میشود. در
جیره جوجه های گوشتی این میزان در آخر دوره باید
به حداقل برسد. پودر ماهی هم مانند پودر گوشت
باید حاوی آنتیاکسیدان باشد.
پودر ماهی ممکن است موجب ساییدگی سنگدان شود. زمانی که این جراحات مشاهده شد باید بلافاصله مواد پروتئینی با منشأ حیوانی قطع شده و اندازه دانههای خوراک مقداری درشتتر گردد تا سنگدان به حالت عادی درآید.
پودر خون
پودر خون از خونى که خشک شده باشد و به آن هیچگونه مواد دیگرى اضافه نشده باشد، به دست میآید. پودر خون از نظر پروتئین بسیار غنی است و منبع بسیار خوب لیزین به شمار میرود. استفاده از آن به میزان ۱۰ درصد جیره غذایى باعث اسهال مىشود. پودر خون حاوى ۸۰ درصد پروتئین و ۱۰ درصد رطوبت است.
ضایعات کشتارگاههای طیور
این مواد شامل سر، پاها، روده، چینهدان و سایر قسمتهای حذفی است که پس از تهیه (به روش خشک یا مرطوب) از آن در تغذیه مرغ استفاده میکنند و این مواد پس از تهیه نباید بیش از ۱۶ درصد مواد معدنی داشته باشند. درصد پروتئین آن حدود ۵۰ درصد است.
منابع تأمین مواد معدنی
پودر استخوان
غذاى دیگرى که از کشتارگاهها به دست مىآید پودر استخوان است که از پختن در شرایط تحت فشار سپس خشکاندن و آسیاب کردن استخوانها به دست مىآید و بیشتر به عنوان مکمل کلسیم و فسفر استفاده مىشود. پودر استخوان، به ترتیب دارای ۲۶ و ۱۳ درصد کلسیم و فسفر است.
پودر صدف
پودر صدف یکى از فراوردههاى حاصل از موجودات دریایى و منبع بسیار خوب کلسیم است. پودر صدف براى جوجههاى گوشتى و طیور تخمگذار بسیار مفید است. در گلههاى تخمگذار چون میزان احتیاج حیوان به کلسیم زیاد است، علاوه بر افزودن پودر صدف به جیره غذایی، مقدارى نیز به صورت آزاد به مرغها داده مىشود. مقدار کلسیم پوسته صدف ۳۸ درصد است.
سنگ آهک
سنگ آهک دارای ۳۵ تا ۳۸ درصد کلسیم است، میزان فلوئور آن باید کم باشد. سنگ آهک را به صورت پودر در میآورند و به جیره غذایی جوجهها و طیور تخمگذار اضافه میکنند.
نمک
نمک منبع تأمین سدیم و کلر است. وجود کمینمک در جیره ضروری است. مقدار نمک در جیرە مرغ نباید از ۲۵/۰ درصد بیشتر باشد. در صورت استفاده از پودر ماهی که حاوی مقدار زیادی نمک باشد، افزودن نمک طعام به جیرۀ مرغ ضرورت ندارد.
جوششیرین (بیکربنات سدیم)
در جیرههای مرغ برای حفظ تعادل آنیون و کاتیون و به منظور تأمین سدیم میتوان از بیکربنات سدیم استفاده کرد مقدار سدیم آن ۲۷ درصد است.
دیدگاهتان را بنویسید